Vanaf de kade lijkt het op een mammoettanker die de kont niet kan keren. En dat terwijl de ijsberg plotseling opduikt. De stuurman is geconditioneerd door de omgeving waar hij jarenlang is opgeleid en heeft gefunctioneerd. Daarbij komt dat hij nu sterk afhankelijk is van de organisatievorm en bijbehorende cultuur waar blindelings wordt vertrouwd op resultaten uit het verleden. Kenmerkend zijn de vaste rollen, patronen, individuele verantwoordelijkheden en bijbehorende aansprakelijkheid en op efficiency en resultaat gerichte processen. Is daarbinnen ruimte anders te denken? Is het mogelijk falen aan de oppervlakte te brengen, keuzerichtingen te challengen of verder te kijken dan de dag van morgen? Of worden die koppen boven het maaiveld direct gehakt?

Als we de overheid als bedrijf zien, zijn deze vragen direct door te trekken naar het bedrijfsleven. Hadden Kodak en Nokia nog bestaan, met wellicht geheel andere producten en diensten, als er voldoende ruimte was voor andersdenkenden? Vreemde snuiters die tot vervelens toe hameren op aanpassing en innovatie. Luizen in de pels à la Pieter Omtzigt die, hoe confronterend ook, wijzen op hiaten in het systeem. Innovators die verder kijken dan ieders horizon zoals Steve Jobs “Think different”, Sundar Pichai die er met Google naar streeft om de mens onsterfelijk te maken en de dromen van Elon Musk over fossielvrij vervoer met Tesla en ruimtereizen met SpaceX.

Bij die organisaties begint alles bij betekenis (purpose) en vervolgens het lef om het gewoon te gaan doen. Klein (minimal viable product) beginnen met experimenteren, zodat dromen op langere termijn werkelijkheid kunnen worden. Afstappen van de “zo doen we dat hier altijd”-mentaliteit moet je niet moeilijker maken dan je op voorhand denkt dat het is. Kijk naar buiten en zie hoe snel alles om ons heen verandert. Je kan de oplossingen voor morgen niet in je eentje verzinnen, daar heb je andere talenten bij nodig. Mensen met een open blik, innovatiekracht, afwijkende meningen, durf of flexibele mindset. Bijvoorbeeld Dirk, voormalig marketeer en nu een buschauffeur die iedere dag in Corona-tijd op een innovatieve en persoonlijke manier reizigers tegemoet treed.

Om zo’n cultuur te ontwikkelen waarbij mensen aansluiten die daarbij passen en een voortrekkersrol kunnen vervullen, is het van belang je af te vragen: Hoe ziet de toekomst van werk eruit in, en voor de organisatie? Welke scenario’s heeft onze organisatie ontwikkeld om nu al na te denken over onvoorziene gebeurtenissen en toekomstige richtingen? Waar gaan onze R&D en bedrijfsstrategie naartoe? Welke nieuwe banen zullen daar waarschijnlijk bij ontstaan? Welke type mensen gaan bouwen aan de toekomst die de organisatie wil. Hoe blijft dat duurzaam voor ze interessant en kunnen ze blijven leren? Hoe past de organisatie het wervingsstrategie aan op de organisatievorm of marktomstandigheid om zo effectief mogelijk talent aan te trekken?

De truc is daarbij is om de betekenis die jij uit jouw werk haalt, en het bedrijf voor haar omgeving oplevert, helder te beschrijven. Dan komt talent in actie en willen ze met jou samenwerken. Zij voelen zich niet aangesproken door te voldoen aan een setje skills die jij van ze eist zodat ze met jou in gesprek mogen over een vacature. Het begin is niet moeilijk. Begin met jouw verhaal te schrijven, en dat van je collega’s. Waarom werk jij, wat levert het jou persoonlijk op, als mens in deze wereld. Beschrijf wat het doet voor anderen om je heen. Dat raakt mensen persoonlijk in hun overtuiging, normen en waarden, waardoor ze met jou en jouw team willen meebouwen aan de toekomst.

Als je verwacht dat zo’n aanpak in de bestaande organisatie op weerstand of onbegrip stuit kan je ervoor kiezen een externe innovatiehub op te zetten. Dat hoeft niet op een fysieke plek, dat kan door online ruimte te bieden en mensen bij elkaar te brengen die mee willen werken voor dat hogere streven. Daar ontstaat de gewenste cultuur. Een omgeving waar men elkaar openlijk feedback geeft, van elkaars fouten wil leren, maar ook successen met elkaar en de omgeving deelt. Die mentaliteit verschilt met de bestaande machine waar fouten vaak worden afgestraft en alleen successen worden gevierd zodat nergens van wordt geleerd. Om te verbeteren en wendbaar voorbereid te zijn op nieuwe pandemie of crisis, of gewoon mooie dingen en diensten te bouwen waar de wereld wat aan heeft.

Als ik dit allemaal overdenk, dan hebben we het afgelopen jaar voldoende materiaal om van te leren. Laten we daar dan nu mee beginnen, gewoon door te doen!